FIV, czyli kocie HIV. Zapobieganie, rozpoznanie i leczenie pupila

FIV, kocie HIV, to choroba zakaźna kotów atakująca układ immunologiczny. Choć występuje przede wszystkim u kotów wolnożyjących i wychodzących, jej nosicielem może być także domowy pupil o nie do końca znanej przeszłości. Jak zapobiec zakażeniu, rozpoznać i opiekować się kotem z FIV - dowiesz się z naszego poradnika.

Spis treści

• Co to jest FIV
• Jak przenosi się FIV
• Jak zapobiegać FIV
• FIV u kociąt
• Objawy FIV
• Etapy choroby
• Leczenie FIV – opieka nad chorym kotem
• Szczepionka na FIV

Co to jest FIV

FIV (feline immunodeficiency virus), to zespół nabytego niedoboru odporności u kotów, wywoływany przez lentiwirus o tej samej nazwie. Przebieg choroby w dużym stopniu przypomina ludzkie HIV/AIDS, jednak FIV jest chorobą występującą wyłącznie u kotów, kotowatych i hien – nie ma możliwości zarażenia się od pupila. FIV może występować w fazie bezobjawowej przez wiele lat, u niektórych kotów domowych może nawet nigdy nie dojść do FAIDS – pełnoobjawowej postaci choroby. Staranna pielęgnacja sprawia, że zadbane, kochane koty domowe żyją dłużej niż chore koty wolnożyjące.

FIV to obok FeLV (kociej białaczki) jedna z najgroźniejszych chorób zakaźnych wśród kotów. Choć o istnieniu tej choroby wiemy od 1986 roku, po zbadaniu najstarszych zachowanych próbek i analizie mutacji można wnioskować, że wirus jest bardzo stary i towarzyszy kotom od wieków. Pierwsze objawy choroby mogą wskazywać na FeLV, a samo odkrycie wirusa było bezpośrednio z nim powiązane. W 1986 r. w Kalifornii, w domu pełnym kotów, zwierzęta nagle zaczęły masowo chorować. Choć objawy wskazywały na FeLV, wyniki badań były ujemne. Pobrane od nich próbki krwi pomogły w odkryciu nowej jednostki chorobowej. Po przebadaniu dziko żyjących kotów stwierdzono obecność wirusa wśród wszystkich kotowatych, a także hien cętkowatych i pręgowanych – choć szczepy obecne wśród poszczególnych gatunków różnią się od siebie.

Obecnie wyróżniamy pięć typów FIV występujących u kota domowego, każdy z nich dzieli się na wiele szczepów. Spośród typów A, B, C, D i E, w Europie obecny jest głównie typ A, B i C. Typ D jest charakterystyczny dla Azji, a E – Ameryki Południowej. Szacuje się, że na całym świecie zarażone jest od 2 do 30% całej populacji w zależności od regionu, szacunki dotyczące Polski mówią o przedziale 7 – 12% populacji. Szczególnie narażone są koty wolnożyjące, bezdomne i wychodzące. Z uwagi na częste walki o terytorium ryzyko zakażenia będzie największe dla dorosłych kocurów.

Jak przenosi się FIV

FIV przenosi się podobnie jak ludzkie HIV, przede wszystkim kontaktem z płynami ustrojowymi. Badania wykazały, że największe stężenie wirusa jest w ślinie, dlatego największe prawdopodobieństwo zakażenia występuje w momencie ugryzienia przez chorego kota i przez kontakt z krwią podczas walki.

Inne częste drogi zakażenia FIV to krycie, przeniesienie choroby z kotki na kocięta w okresie ciąży, porodu i karmienia. Mniej prawdopodobne, lecz nie niemożliwe jest zarażenie przez picie i jedzenie z tej samej miski. Poza organizmem wirus szybko przestaje być aktywny, zostaje też unieszkodliwiony w kontakcie z jakimkolwiek detergentem. Jak większość wirusów i bakterii, rozpada się w kontakcie z wysokimi temperaturami – powyżej 60 stopni.

Jak zapobiegać FIV

Czynnikiem, który jest kluczowy w zapobieganiu FIV jest izolacja pupila od nieznanych kotów. Ryzyko zarażenia niewychodzącego kota jest bliskie zeru. Jeżeli kot korzysta z przydomowego ogrodu, nie trzeba od razu zabraniać mu opuszczenia budynku – warto jednak pilnować, by kot nie opuszczał sam terenu posesji.

Najważniejszym czynnikiem ryzyka dla kotów niewychodzących jest nowy współlokator – nosiciel FIV. Dlatego jeżeli masz już kota, przygarnięcie drugiego zwierzaka bez ważnych badań może być ryzykowne. Kocięta z hodowli FPL najprawdopodobniej opuszczą dom z kompletem badań (małe jest też ryzyko FIV w przypadku kota z hodowli). Wykonane testy mają też często koty ze schroniska lub adoptowane przez kocie fundacje. Niestety, w przypadku przygarnięcia nawet małego kotka z przypadkowego krycia lepiej wykonać szybki test – kociak mógł zostać zarażony przez matkę podczas porodu.

Dla kotów wychodzących, które chodzą swoimi drogami, zaleca się kastrację lub sterylizację. W przypadku kotów zmniejsza ona agresję w stosunku do innych kotów i zmniejsza prawdopodobieństwo zakażenia podczas walki. W przypadku kotek sterylizacja ważny jest także aspekt przenoszenia choroby na kocięta.

FIV u kociąt

Choć możliwe jest, że chora kotka urodzi zdrowe kocięta (lub część kociąt), jest duże ryzyko zakażenia. Choroba może zostać przeniesiona na młode w czasie ciąży, porodu, lub podczas karmienia. Jeżeli do zakażenia doszło jeszcze w ciąży, może dojść do poronienia lub urodzenia martwych kociąt. Zdarza się też, że kocięta rodzą się słabe. Do transmisji wirusa może dojść także podczas porodu lub karmienia – jeżeli wiesz, że ciężarna kotka jest FIV pozytywna, po porodzie najbezpieczniej będzie odizolować maluchy i karmić je mlekiem zastępczym dla kociąt.

Zdarza się, że badane na obecność FIV kocięta będą mieć wynik fałszywie pozytywny – wynika to z przekazania młodym przeciwciał. Badania kociąt z wynikiem pozytywnym na należy powtórzyć po ukończeniu 16. tygodnia. W nielicznych przypadkach przeciwciała utrzymują się we krwi nawet do 6. miesiąca, dlatego ostateczną odpowiedź dają dopiero wyniki badań półrocznych kociąt.

Objawy FIV

Niestety, trudno jest zdiagnozować FIV na podstawie konkretnych objawów, ponieważ są one niespecyficzne. W pierwszym etapie choroby, bezpośrednio po zarażeniu, koty mogą mieć gorączkę, zmniejszony apetyt, czy problemy trawienne. Duża część kotów będzie mieć jednak tylko jeden z nich (na przykład lekkie osłabienie lub brak apetytu), co utrudnia znacząco diagnozę.

Następnie choroba przechodzi w stan uśpienia – czasami nawet na wiele lat. Kiedy choroba daje o sobie znać ponownie, często mylona bywa początkowo z objawami typowymi dla początków starości. Pupil może tracić na wadze, mieć mniej energii, często traci blask futerko – kiedy opiekun obserwuje podobne zjawiska u kota starszego, nietrudno jest o pomyłkę. Później jednak zaczynają się coraz częstsze infekcje i trudne do wyleczenia przewlekłe stany zapalne, często w jamie ustnej. Na tym etapie najczęściej udaje się namierzyć bezpośredniego winowajcę pogorszenia stanu zdrowia, jednak jedyne, co można zrobić, to leczyć infekcje wtórne.

Etapy choroby

Faza I: wiremia

Faza pierwsza rozpoczyna się bezpośrednio po zarażeniu. Rozprzestrzeniająca się infekcja może wywoływać objawy grypopodobne: brak apetytu, ogólne osłabienie, gorączkę, czy problemy trawienne. Co ważne, często objawy nie są bardzo nasilone i mogą występować pojedynczo. Koty dotychczas w pełni zdrowe, o dużej odporności mogą przejść ten etap zupełnie bezobjawowo, dlatego bardzo mało kotów jest diagnozowana bezpośrednio po zarażeniu. Wiremia FIV trwa 6 - 9 tygodni.

Faza II: wyciszenie objawów

Po wyciszeniu się pierwszych objawów choroba przechodzi w stan wyciszenia. Choć kot wydaje się w pełni zdrowy, może zarażać inne koty. Pupil może być nosicielem FIV przez wiele lat i cieszyć się życiem, jak jego zdrowi koledzy, dlatego warto pamiętać, że sam wynik FIV-pozytywny nie jest wskazaniem do eutanazji. Staranna opieka ludzkiego rodzica i regularne wizyty kontrolne u weterynarza mogą opóźnić rozwój choroby – przy odrobinie szczęścia kot ma szansę przeżyć całe życie jedynie jako nosiciel FIV. Kluczowe jest, by pupil z FIV prowadził spokojne życie niewychodzącego domatora – nie tylko z uwagi na zmniejszenie czynników stresogennych, ale przede wszystkim na brak możliwości dalszej transmisji wirusa. Wykrycie choroby na tym etapie wpływa pozytywnie na dalszą przewidywaną długość życia kota.

Faza III: pogorszenie się stanu zdrowia

Pierwsze objawy pojawiające się ponownie po wielu miesiącach czy latach uśpienia są najczęściej równie trudne do interpretacji, jak podczas wiremii. Osłabienie, brak apetytu, pogorszenie nastroju t zmiany, które łatwo pomylić z objawami starości, zwłaszcza kiedy pojawiają się u starszego kota. Bardziej charakterystycznym objawem jest powiększenie węzłów chłonnych.

Faza IV: immunopresja

Czwarta faza zwiastuje FAIDS, czyli zupełne załamanie systemu odpornościowego. Coraz częściej pojawiają się infekcje i choroby, a także trudne do wyleczenia przewlekłe stany zapalne. Wraz z rozwojem choroby, infekcje wtórne są coraz trudniejsze do wyleczenia. Charakterystyczne dla tej fazy są infekcje górnych dróg oddechowych i przewlekłe stany zapalne w jamie ustnej.

Faza V: FAIDS

Następuje całkowite załamanie układu odpornościowego. Infekcje i choroby mają coraz ostrzejszy przebieg i przestają reagować na leczenie. Może wystąpić gwałtowna zmiana zachowania, w tym agresja, brak zainteresowania higieną, demencja. To ostatni etap choroby, jeżeli nie zostanie przeprowadzona eutanazja, następuje śmierć z powodu niewydolności wielonarządowej.

Leczenie FIV – opieka nad chorym kotem

Jeżeli podejrzewa się, że kot może być nosicielem FIV, weterynarz wykonuje w przychodni szybki test – wyniki są już po 10 minutach. Jeżeli wynik będzie dodatni, konieczne jest potwierdzenie testami laboratoryjnymi.

Opieka i sposób leczenia są dostosowane do etapu choroby i stanu ogólnego kota. Pupil zdiagnozowany na etapie bezobjawowym będzie potrzebował przede wszystkim szczególnej uwagi opiekuna kontrolującego stan zdrowia i częstszych wizyt u weterynarza. Pupil, który jest nosicielem FIV może wieść spokojne, radosne życie, niewiele różniące się od tego, jakie prowadzą jego zdrowi koledzy. Ważne jest, by nie narażać kota na infekcje i dbać o jego odporność. Właściwa dieta, bezstresowe życie z kochającym opiekunek i regularne odrobaczanie zwiększają szanse na zahamowanie rozwoju choroby. Na podniesienie odporności ma wpływ suplementacja, zalecana jest zwłaszcza betaglukanów, lizyny i tranu.

W przypadku pojawiania się infekcji wtórnych kota leczy się objawowo, jednak ryzykowne jest podawanie sterydów, które mogą spowodować rozwój choroby.

Szczepionka na FIV

W 2002 roku w Stanach Zjednoczonych dopuszczona została szczepionka na FIV. Niestety, nie daje ona pełnej odporności na wirusa. Szczepionka na FIV wykazuje skuteczność w przypadku dwóch z pięciu typów – A i D. Dodatkowym problemem jest odróżnienie kotów zaszczepionych d chorych podczas badań przesiewowych – wyniki testów kotów zaszczepionych dają wynik fałszywie dodatni, co jest sporym problemem, jeżeli zaszczepione koty mogą się zarazić FIV typu B, C i E.

Obecnie szczepionka nie jest dostępna w Polsce.

Mimo wszystko szczepionka na FIV jest dużym sukcesem. Z uwagi na duże podobieństwo FIV i ludzkiego HIV, szczepionka na kociego wirusa jest dla naukowców pomocnym materiałem podczas badań nad szczepionką na HIV.

Czytaj również: Kot ~ Zdrowie i pielęgnacja

Być może zainteresuje Cię również ten wpis: Zdrowa i piękna sierść, czyli jakie witaminy dla kota wybrać?

Poprzedni wpis: Kot norweski leśny - opis, charakter, żywienie