Jak rozpoznać wściekliznę u kota?

Wścieklizna to jedna z najgroźniejszych chorób zakaźnych występujących u zwierząt i ludzi. Mimo szeroko zakrojonych działań profilaktycznych w Polsce i na świecie wciąż notuje się jej przypadki. Ryzyko wścieklizny u psów skutecznie zmniejszyły obowiązkowe coroczne szczepienia ochronne. Co jednak z wszędobylskimi domowymi mruczkami, które podczas codziennych wypraw nieraz stykają się z dzikimi zwierzętami? Czy także mogą zarazić się wścieklizną?

Jak dochodzi do zarażenia wścieklizną u kota?

Wściekliznę wywołuje wirus należący do rodziny Rhabdoviridae, rodzaju Lyssavirus. Wyróżnia się aż 7 jego genotypów, z czego za zakażenia u zwierząt lądowych odpowiada głównie genotyp 1 (RABV). Spośród zwierząt dzikich głównym rezerwuarem zarazka w Europie są lisy. Coraz częściej stwierdza się także wirusa wścieklizny u nietoperzy. Na wściekliznę narażone są także zwierzęta domowe, w tym koty. Podwyższone ryzyko zarażenia mruczków wynika zarówno ze stosowania u nich ograniczonej profilaktyki, jak i ich specyficznego trybu życia. Koty często mają możliwość swobodnych wędrówek, a ich spotkania z dzikimi zwierzętami nie są w żaden sposób kontrolowane. Dodatkowo mruczki prowadzą nocny tryb życia, przez co ich aktywność pokrywa się z aktywnością nietoperzy, będącymi częstymi nosicielami wirusa. Nie można też zapomnieć o grupie kotów wolno żyjących – szczególnie zagrożonych chorobą.

Do zakażenia wścieklizną u kotów dochodzi na drodze kontaktu ze śliną chorego zwierzęcia (w wyniku pogryzienia czy oślinienia rany lub błony śluzowej). Wirus wścieklizny wnika do tkanki podskórnej i mięśni, a następnie przemieszcza się neuronami do ośrodkowego układu nerwowego. Intensywne namnażanie wirusa zachodzi głównie w: rdzeniu przedłużonym, rdzeniu kręgowym, układzie limbicznym, móżdżku i istocie szarej. Wirus włóknami nerwowymi szerzy się po całym organizmie. Gdy dotrze do ślinianek, jest wydalany wraz ze śliną. W ten sposób chory kot może zarażać kolejne zwierzęta i ludzi. Wścieklizna u ludzi najczęściej pojawia się po pogryzieniu przez zarażone zwierzę.

Objawy wścieklizny u kota

Od zarażenia wirusem wścieklizny do wystąpienia pierwszych objawów u kota może upłynąć od 2 tygodni do nawet kilku miesięcy. Okres inkubacji choroby zależy od miejsca ukąszenia. Im bardziej ukrwiona tkanka i im mniejsza jej odległość od ośrodkowego układu nerwowego, tym szybciej pojawiają się pierwsze objawy. Już kilka dni przed wystąpieniem symptomów wścieklizny zwierzę wydala wirusa ze śliną i może zarażać.

Wyróżnia się dwie formy wścieklizny u zwierząt: szałową (przebiegającą gwałtownie – z nasilonymi objawami behawioralnymi) i cichą (bez fazy podniecenia – z dominującymi objawami porażennymi). Aż w 90% przypadków wścieklizna u mruczków przybiera postać szałową. W przebiegu choroby wyróżnia się trzy fazy: prodromalną (z objawami apatii i otępienia), podniecenia (z objawami agresji) i paralityczną (z objawami porażeń mięśni i niedowładów kończyn). Nie zawsze da się jednak zauważyć poszczególne stadia.

Symptomy choroby u kota przypominają objawy wścieklizny u psa. Najbardziej charakterystyczne są zmiany w zachowaniu. Zwierzę zarażone wirusem może stać się rozdrażnione, apatyczne, nadmiernie pobudzone, strachliwe, agresywne. Wścieklizna u kota może ponadto spowodować nagłe ataki szału, intensywne miauczenie, dezorientację, światłowstręt, spaczone łaknienie, poszukiwanie miejsc odosobnienia, ślinotok, bezcelowe chodzenie po domu. U chorego zwierzęcia występują także drżenia mięśni, drgawki, kłopoty z koordynacją ruchów. W końcowej fazie choroby dochodzi do porażeń mięśni i nerwów, wygaśnięcia odruchów rdzeniowych i śpiączki. Rozwija się niewydolność wielonarządowa prowadząca do śmierci zwierzęcia. Większość mruczków umiera po 3-4 dniach choroby.

Diagnostyka wścieklizny u kota

Wścieklizna jest chorobą śmiertelną. Nie istnieje na nią lekarstwo. Chore zwierzę poddawane jest eutanazji. W przypadku podejrzenia choroby u pupila należy skontaktować się z powiatowym lekarzem weterynarii, który podejmie decyzję o dalszym postępowaniu. Może on nakazać izolację zwierzęcia i obserwację w kierunku wścieklizny trwającą 15 dni. Badania laboratoryjne za życia mruczka mają ograniczone zastosowanie w diagnostyce wścieklizny. Ostatecznego rozpoznania dokonuje się dopiero po zbadaniu próbek pobranych pośmiertnie.

Profilaktyka wścieklizny u kota

Podstawą zapobiegania wściekliźnie u kotów są regularne szczepienia ochronne. Inaczej niż u psów, szczepienia przeciwko wściekliźnie u mruczków nie są obowiązkowe. Zaleca się jednak ich stosowanie w przypadku kotów wychodzących, zwłaszcza zamieszkujących tereny w pobliżu siedlisk dzikich zwierząt (np. lasów) czy endemiczne rejony występowania wścieklizny. Szczepienia należy również wykonać u mruczków przewożonych za granicę czy biorących udział w wystawie. Do immunizacji kotów wykorzystuje się szczepionki przeciwko wściekliźnie z inaktywowanym wirusem. Mogą być one dodatkowo wzbogacone adiuwanetem – zwiększającym odpowiedź układu immunologicznego na antygen. Pierwszą dawkę podaje się kociętom w wieku 12-16 tygodni. Kotom dorosłym szczepionki przeciwko wściekliźnie aplikuje się zwykle co 3 lata.

Przeczytaj również: Pchły u kota - jak skutecznie się ich pozbyć?